Tin tức
Phim Việt ‘Chốt đơn!’ sử dụng AI thay Thùy Tiên và việc dùng AI trong điện ảnh thế giới
AI đã thay đổi đáng kể cách chúng ta làm và xem phim. Tại Việt Nam, phim “Chốt đơn!” công chiếu vào ngày 4.8 đã tạo nên cú sốc: sau khi hoa hậu Thùy Tiên bị khởi tố, nhà sản xuất quyết định sử dụng AI để thay toàn bộ hình ảnh và giọng nói của cô.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một kỷ nguyên mới trong kỹ nghệ làm phim: từ làm trẻ hóa diễn viên (de aging), tái hiện người đã qua đời, đến việc lồng tiếng giả lập nhân vật hoàn toàn bằng số hóa, thế nhưng, đằng sau đó vẫn còn nhiều vấn đề gây tranh cãi.
AI được sử dụng để “thay thế” hoặc tái hiện nhân vật trong phim
Here (2024) – một tác phẩm của Robert Zemeckis với Tom Hanks và Robin Wright – là một ví dụ điển hình. Bộ phim sử dụng Metaphysic Live, công nghệ AI cho phép biến hóa khuôn mặt diễn viên theo thời gian thực, từ tuổi thiếu niên đến tuổi già của nhân vật mà không cần hậu kỳ phức tạp. Tom Hanks được trẻ hóa liên tục theo thời gian, tái hiện gần 60 năm cuộc đời của nhân vật Richard ngay trong quá trình quay. Kết quả xuất hiện đồng thời trên monitor theo thời gian thực – là một trong những phim mà Hollywood sử dụng AI như lớp VFX trực tiếp ngay tại trường quay.
Bất chấp ý định sáng tạo, công nghệ này không tránh khỏi tranh cãi khi nhiều khán giả phản ánh cảm giác “uncanny valley” (một hiện tượng xảy ra trong tâm lý và nhận thức của con người liên quan đến các vật thể giống người, chủ yếu liên quan đến robot và hình ảnh) bởi diễn viên trẻ hóa như đeo chiếc mặt nạ trên một cơ thể tuổi già. Tuy nhiên, The Guardian nhận xét đây là “tình cảm nhân tạo”, “thiếu chiều sâu cảm xúc”. Một số phản hồi từ cộng đồng mạng cho rằng de aging công nghệ vẫn chưa đủ tinh tế: Tom Hanks trông quá già trong vai một linh hồn tuổi teen và giọng nói vẫn nghe già hơn ngoại hình.
Alien: Romulus (2024) là một ví dụ khác về sự hồi sinh nhân vật Ash qua sự kết hợp giữa AI và CGI. Hình ảnh dựa trên diễn viên quá cố Ian Holm, với khuôn mặt nhân bản từ mô hình gỗ của nguyên bản Lord of the Rings, giọng nói giả lập từ diễn viên Daniel Betts được xử lý qua AI tạo sinh. Việc thực hiện có sự đồng thuận của gia đình diễn viên và nhà sản xuất Ridley Scott, nhằm tôn vinh di sản Ash nhưng vẫn đảm bảo rằng nhân vật “Rook” là khác biệt về tính cách và hành động.
Một trường hợp ít người biết đến hơn, nhưng cũng đậm dấu ấn là Furiosa: A Mad Max Saga. Trong bộ phim, diễn viên nhỏ tuổi được kết hợp khuôn mặt AI với diễn viên gốc để tạo ra nhân vật tuổi trưởng thành. Công nghệ AI được dùng để blend khuôn mặt, tăng độ giống và phù hợp yêu cầu hình tượng nhân vật.
Những tranh cãi về mặt đạo đức và nghề diễn viên bị ảnh hưởng như thế nào?
Quyền sử dụng hình ảnh và giọng nói
Sự xuất hiện của AI trong vai trò hiện thực hóa hình ảnh diễn viên đã đặt ra nhiều câu hỏi lớn về quyền sở hữu kỹ thuật số, bản quyền hình ảnh, và nhân cách số. Các hiệp hội diễn viên như SAG AFTRA đã cảnh báo rằng AI có thể dẫn đến một “khủng hoảng tồn tại” – khi một diễn viên không cần tham gia trường quay nhưng vẫn có thể được “số hóa” để xuất hiện trong phim.
Rogue One: A Star Wars Story (2016) của đạo diễn Gareth Edwards dùng AI và kỹ thuật CGI để tái tạo khuôn mặt của Peter Cushing (đã mất năm 1994). Công nghệ deepfake và motion capture dù giúp tái tạo hình ảnh chân thực, nhưng cũng làm dấy lên tranh cãi về mặt đạo đức.
Vụ nam diễn viên Crispin Glover kiện công ty sản xuất phần tiếp theo của Back to the Future là Universal Pictures, Amblin Entertainment và U-Drive Productions mà chưa xin ông phép là lời cảnh tỉnh: nếu không có thỏa thuận rõ ràng, AI có thể được sử dụng để thay hình ảnh diễn viên một cách trái phép. Mối lo là dữ liệu dạng hình ảnh và giọng nói có thể lưu trữ và sử dụng nhiều lần cho các dự án khác nhau mà người nguyên mẫu không kiểm soát được.
Cảm xúc và tính nhân văn
Nhiều người trong nghề cho rằng AI không thể thay thế cảm xúc, sự linh hoạt và chiều sâu biểu cảm của con người. Lisa Kudrow – diễn viên nổi tiếng – gọi các công nghệ như sử dụng AI de aging là “tuyên ngôn ủng hộ AI” một cách cảnh giác: lo ngại về tương lai mà diễn viên thật trở nên thừa vai khi mà chỉ cần thuật toán là đủ.
Trong khi đó, những người như Ben Affleck lại cho rằng AI có thể là công cụ hỗ trợ, giảm chi phí kỹ thuật và mở ra sáng tạo mới, tuy nhiên, nam tài tử này khẳng định AI không thể thay thế trải nghiệm biểu cảm sống động của con người.
Dù AI đang dần xuất hiện trong hậu kỳ, voicel-cloning hay digital double, một phần hay toàn bộ phân cảnh thì diễn viên thật vẫn giữ vai trò trung tâm trong sáng tạo, vì biểu cảm, cảm xúc, sự linh hoạt trên trường quay là điều mà AI không thể làm được.
Phim Việt Chốt đơn! sử dụng AI thay Thùy Tiên gây tranh cãi
Tại Việt Nam, trường hợp phim Chốt đơn! ra mắt vào ngày 4.8 gây chú ý khi ê kíp sản xuất sử dụng AI thay thế hình ảnh và giọng nói Thùy Tiên. Để vượt qua khủng hoảng “hậu tố cáo nghệ sĩ”, hãng sản xuất đã quyết định tái tạo nhân vật chính bằng AI để nhân vật vẫn xuất hiện suốt phim mà không cần Thùy Tiên đóng vai chính.
Đại diện đơn vị sản xuất, bà Đinh Thị Thanh Hương – Tổng giám đốc Galaxy Studio cho biết ban đầu, họ từng nghĩ đến việc hủy tác phẩm nhưng công sức “mồ hôi nước mắt” của ê kíp đã bỏ ra suốt 200 ngày để thực hiện nên vẫn phát hành dự án.
Về mặt pháp lý, theo nhà sản xuất, hợp đồng trước đây cho phép họ toàn quyền lựa chọn sử dụng hoặc không sử dụng hình ảnh của Thùy Tiên và nhân dạng AI được xây dựng hoàn toàn tách biệt hoàn toàn tư cách pháp lý từ con người gốc Thùy Tiên, nhằm phù hợp với luật định của Việt Nam về quyền nhân thân và bản quyền kỹ thuật số.
Tuy vậy, đại diện nhà rạp thừa nhận khâu quảng bá tác phẩm vẫn còn khá sơ sài, vì phát sinh khâu thay thế diễn viên bằng AI khiến chi phí sản xuất bị đội thêm. Trong khi đó, phản ứng của khán giả cũng khá đa chiều: một số người đánh giá cao sự sáng tạo và hiệu quả triển khai nhanh thì cũng có ý kiến cho rằng “Thùy Tiên AI” thiếu cảm xúc, biểu cảm chưa tự nhiên và diễn xuất số cứng nhắc. Một số bình luận trên mạng xã hội còn nhận xét phần lồng tiếng AI vẫn gượng gạo, chưa đồng bộ với cảm xúc nhân vật.
Rõ ràng, AI đã và đang thay đổi đáng kể cách chúng ta làm và xem phim: từ việc gắn bó với diễn viên thật đến khả năng sáng tạo nhân vật hoàn toàn số hóa. Dù kỹ thuật này mang lại nhiều lợi thế về tiết kiệm chi phí, tái sử dụng hình ảnh, và sự linh hoạt trong đạo diễn, nhưng đồng thời kéo theo những vấn đề lớn gây tranh cãi như: Quyền nhân thân và bản quyền số; thiếu cảm xúc chân thật và công bằng nghề nghiệp – do việc “thuê AI” đóng thay thì diễn viên thật có thể bị mất việc.
Tuy vậy, như nhà làm phim Mỹ Robert Zemeckis từng nói, ông không xem đó là sự thay thế diễn viên mà là “digital makeup” nghệ thuật hỗ trợ câu chuyện, và coi đây là một bước tiến đáng tin cậy về mặt nghệ thuật nếu được sử dụng đúng giá trị và đạo đức. AI có thể giúp chúng ta mở ra kỷ nguyên mới, nhưng chỉ khi được đặt trong giới hạn nhân văn và luật pháp bảo hộ.
Xem thêm:
